وحید شقاقی شهری؛ اقتصاددان در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا با اشاره به اینکه عملا از سال ۱۳۹۷ که دور دوم تحریم‌ها شروع شد، یک بی ثباتی در بازار ارز کشور رخ داد، افزود: دولت وقت در اردیبهشت ۱۳۹۷ بحث ارز ۴۲۰۰ تومانی را مطرح کرد و شورای اقتصاد معتقد بود که می‌توانیم ارز را در همین نرخ نگه داریم و به هر میزان تقاضا، دلار۴۲۰۰ تومانی در اختیار مردم قرار دهیم، ولی اتفاقاتی پشت سرهم افتاد که این عدد حفظ نشد.
وی ادامه داد: این دلار ۴۲۰۰ تومان را ابتدا برای ۲۵ قلم کالا تعیین کردند، ولی وضعیت اقتصاد به نحوی بود که به دلیل ضعف‌ها در سیاست گذاری اقتصادی، نرخ دلار شروع به افزایش کرد و در مقاطع مختلف اعداد بالاتری را ثبت کرد. عملا به تدریج با تشدید تحریم‌ها و کاهش صادرات نفت در قالب آن سیاست تحریمی که ترامپ تحت عنوان فشار بزرگ مطرح کرد، قیمت دلار روند افزایشی را طی کرد، ولی دولت هم ۲۵ قلم کالا را با نرخ دلار ۴۲۰۰ تومانی تامین می‌کرد. در آن روز‌ها حتی با ارز ۴۲۰۰ تومانی آیفون هم وارد می‌کردند و احتکار کرده بودند و با قیمت آزاد به فروش می‌رساندند. درنهایت هم سازمان تعزیرات انبار مورد نظر را کشف کرده بود و آن‌ها را ملزم کرد تا با قیمت ۴۲۰۰ تومان آیفون را عرضه کنند.
روز‌های آشفته بازار دلار
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه مردم آیفون را با دلار ۴۲۰۰ تومانی خریداری می‌کردند و همان لحظه آن را با دلار ۷ هزار تومانی به فروش می‌رساندند، تاکید کرد: دولت به این نتیجه رسید که محدوده این اقلام را باید کمتر کند و بسیاری از اقلامی که ارز ترجیحی دریافت می‌کنند، ضرورت کنونی اقتصاد نیستند و بنابراین به تدریج از آن ۲۵ قلم کالا کم شد. در مجموع مسیر دلار روند افزایشی را طی کرد. بار‌ها بانک مرکزی تلاش کرد با مداخله بتواند جلوی افزایش را بگیرد، ولی در یک دوره زمانی محدودی این اتفاق افتاد، ولی بازهم نتوانستیم جلوی افزایش‌ها را بگیریم تا به دولت سیزدهم رسیدیم.
فرزین به دنبال چه بود؟
شقاقی شهری بیان کرد: وقتی آقای فرزین رئیس کل بانک مرکزی شد، در نظر داشت تا مرکز مبادله ارزی را راه اندازی کند و بخش نیاز‌های مردم به این بازارهدایت شود و کشف قیمت هم بدون دخالت دولت و بانک مرکزی اتفاق بیفتد و درواقع مرکز مبادله به محل عرضه و تقاضای واقعی ارز در کشور تبدیل شود. اقتصاد ایران یک تقاضای واقعی برای ارز دارد و این تقاضای واقعی را می‌توانیم در مرکز مبادله ارزی پوشش دهیم.
وی ادامه داد: استدلال آقای فرزین این بود که چون بازار آزاد مشمول قاچاق و اقتصاد غیررسمی است، لذا فعلا نمی‌توانیم آن بازار را به عنوان یک بازار واقعی اقتصاد ایران در نظر بگیریم، اگر هرکسی یک تقاضایی را دارد، می‌تواند به این مرکز مراجعه کند و صادرکنندگان غیرنفتی هم می‌توانند در همین بازار حاضر شوند و ارز خود را عرضه کنند و مبتنی بر عرضه و تقاضای واقعی در اقتصاد کلان، این کشف قیمت صورت گیرد.
وی افزود: الیته بخشی از نیاز‌های ضروری مردم مانند سیاست گذشته باید تابع حمایت‌های دولت باشد، لذا قرار براین شد که صادرات نفتی پوشش دهنده نیاز‌های ضروری مردم برای برخی کالا‌های استراتژیک باشد، ولی مابقی نیاز‌ها در همین مرکز مبادله ارزی صورت بگیرد. در ضمن اختیاراتی هم از سران سه قوه در جهت مداخله در بازار آزاد گرفته شد تا جلوی تقاضا‌های غیرواقعی گرفته شود و عملا بازار آزاد راهبر ارز در اقتصاد ایران نباشد. این بحثی بود که در راستای سیاست تثبیت اقتصادی دنبال شد و ما شاهد ثبات نسبی در بازار ارز در ۹ ماهه ابتدایی امسال بودیم و در مرکز مبادله نیز، دلار در کانال‌های ۴۰ و ۴۱ هزار تومان در نوسان اندک بود.
دیپلماسی ارزی فعال شد
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه هدف این بود تا مرکز مبادله به عنوان بازاری باشد تا متقاضی درخواستش را برپایه نیاز خودش اعلام کند و محدودیتی هم برایش نداشته باشد، مطرح کرد: مقرر شد عرضه کننده هم برپایه الزامی که وجود دارد، منابع ارزی خود را در این بازار عرضه کند تا کشف قیمت صورت بگیرد. سیاست تثبیت یک بسته تثبیت اقتصادی است و فقط بانک مرکزی را دربرنمی‌گیرد بلکه شامل سیاست‌های خارجی، منطقه ای، کنترل قاچاق است.
وی با اشاره به اینکه دیپلماسی ارزی ما هم فعال شد، اظهار کرد: از ابتدای امسال بحث تنش‌زدایی با عربستان را داشتیم، پیمان شانگهای، عضویت ایران در بریکس و تلاش برای آزادسازی منابع ارزی ما در کره جنوبی و عراق بود. بانک مرکزی همچنین تلاش کرد روابط ارزی با کشور‌های همسایه همچون امارات، عمان و عراق را سامان دهد و برهمین اساس بخشی از موانع پولی و بانکی بین ایران و شرکای منطقه‌ای کاهش پیدا کرد.
حتی در تنش‌های حماس و رژیم صهیونیستی هم بازار ارز کنترل شد
شقاقی شهری با اشاره به سیاست‌ها و مدیریت بدون ارزپاشی بانک مرکزی در بازار، اظهار کرد: در یکسال گذشته انتظارات تورمی کنترل شد، حتی در جنگ حماس و رژیم اشغالگر صهیونیستی که یک سیاست تنش آفرین در منطقه بود، با اینکه دلار در آن هفته‌های اول در مرکز مبادله هم تا ۴۲ هزار تومان افزایش پیدا کرد، ولی سریع به همان محدوده ۶ ماه گذشته برگشت.
وی با تاکید براینکه در یک ماه گذشته تنش‌های سیاسی شدیدی رخ داد که به هر حال بازار ارز را در محدوده اندکی دچار نوسان کرد، ادامه داد: با توجه به اینکه انتظارات تورمی هم مهار شده بود، تقریبا شاهد نوسانات پرشتابی در بازار آزاد نبودیم، زیرا انتظارات تورمی به کمک همین سیاست مداخله در مرکز مبادله ارزی توسط بانک مرکزی آمد. علاوه بر آن تلاش شد در حوزه سیاست‌های ارزی و پولی هم این مسئله ادامه پیدا کند، به عبارتی در این بسته سیاستی تلاش شد تا مهار تورم اتفاق بیفتد، چراکه یکی از ریشه‌های تلاطمات ارزی را باید در نرخ تورم بررسی کرد. همچنین در این مدت شاهد بودیم که در این مدت سخت گیری بر بانک‌های بد و پر ریسک هم اعمال شد و در حوزه کنترل ترازنامه‌ها و کنترل رشد نقدینگی سخت گیری‌هایی صورت گرفت.
